WIJKPORTRET 1 // Graan voor Visch

Een reportage op initiatief van het Haarlems Dagblad en Podium voor Architectuur.

In Graan voor Visch is iedereen gelijk

„Graan voor Visch is een functionalistische wijk”, vertelt Lineman onderweg. „Dat betekent sober. Weinig tierelantijnen, uniform, veel ruimte, helder en gescheiden functies.” Hij wijst: „Daar de winkels en de scholen, het hart van de wijk. Daar woningen. Weinig woningen aan de straten, veel in hofjes. De kritiek is wel eens dat er weinig ruimte is voor spontane ontmoetingen.”

De wijk heeft veel laagbouwwoningen die erg op elkaar lijken en een paar flats tot zes hoog. „Niet hoger. Dat vond Wieger Bruin als stedenbouwkundige aansluiten op de zichtlijnen van het polderland in de omgeving. Doel was om stadsbewoners die op Schiphol werken hier frisse lucht en ruimte te geven.”

Volgens Klaassen zijn er maar vier of vijf typen laagbouwwoningen in de hele wijk. Lineman: ,,Uitgangspunt in het functionalisme was het gelijkheidsideaal: iedereen is gelijk. Dat zie je terugkomen in Graan voor Visch. Daarom is er weinig variatie in woningtypen. Vooral veel doorzonwoningen, dat geeft lucht en ruimte. Later kwam het individualisme op. In Graan voor Visch kun je je niet onderscheiden met je woning. Wie dat wil en het zich kan permitteren, verhuist naar een andere wijk.’’

In Graan voor Visch kwam destijds alles samen: functioneel, gelijkheid, ruimte voor het toenemende autobezit, een wijk voor forensen en de techniek om snel en goedkoop degelijke woningen te bouwen. Des te tegenstrijdiger lijkt het te zijn dat de naam Graan voor Visch indirect afkomstig is van het gedicht over de Wrede Waterwolf van Joost van den Vondel (1641): een functionalistische nieuwbouwwijk met een geschiedenis tot in de zeventiende eeuw.

Stichting Marhaba spreekt de taal van hun bezoekers

De inwoners van Graan voor Visch hebben ruim vijftig nationaliteiten. Zij leggen vaak contact met landgenoten, minder snel met anderen. Dat ervaart beheerder Tiny Guit van wijkcentrum De Nieuwe Silo ook. „Als we ontmoetingsactiviteiten opzetten en mensen uitnodigen, komen ze. Een paar keer, dan houdt het op.”

Toch weet het wijkcentrum veel allochtonen aan zich te binden. Daarin speelt het wekelijkse inloopspreekuur een belangrijk rol in. Stichting Marhaba organiseert met gemeente, maatschappelijk werk, Maatvast, politie, stichting Maatschappelijk ondersteuning migranten (Smom) en met het P-team Haarlemmermeer veel activiteiten in de wijk. Ook het spreekuur zonder afspraak op vrijdag, samen met alle andere migrantenorganisaties. „Somaliërs, Chinezen, Afghanen, Surinamers, Syriërs, Irakezen, Marokkanen, er zijn tien organisaties aangesloten”, zegt voorzitter Said Akkabi van Marhaba. „Wij spreken de taal van alle mensen die hier komen. Het wordt steeds drukker. Eerst zaten we hier van 14 tot 17 uur, inmiddels beginnen we om 10 uur en gaan we soms door tot 19 uur. Je kunt iemand met een vraag of probleem niet wegsturen omdat het tijd is.” „Een brief lezen, een email versturen, toeslagen aanvragen, van alles. We kunnen nu geen spreekuur houden in het wijkgebouw, dus doen we het telefonisch. De belangstelling blijft toenemen. De laatste tijd ook van statushouders. Die worden door Vluchtelingenwerk twee jaar begeleid en moeten het dan zelfstandig redden. Dat lukt niet iedereen.” „We helpen iedereen die het vraagt. Boodschappen doen, vervoer regelen, tuin onderhouden. Zo willen we kwetsbare ouderen in de wijk ondersteunen”, vertelt Akkabi. „Wekelijks organiseren we zes uur sportactiviteiten voor jongeren, zodat ze zich niet vervelen. We hopen dat we daar binnenkort weer mee kunnen beginnen.” Sinds problemen tijdens oudejaarsnacht in 2004 worden 26 buurtvaders ingezet. „Van zes uur ’s avonds tot zes uur ’s ochtends, lopend en met de auto. Sinds 2005 zijn er geen problemen meer.”

De plattegrond hangt nog altijd in de gang

Marion en Fred Siegmund betrokken hun ’herenhuis’ in wijk 14 bij de oplevering in 1973 en hebben Graan voor Visch nooit meer verlaten.

„We woonden in Amstelveen, maar dat vonden we te duur. Deze wijk was ook vlak bij Fokker. In het begin vroeg ik me wel af ’wat doe ik hier’,” geeft Marion toe. „Maar we kregen kinderen, die gaan naar school en de sportvereniging, je leert mensen kennen. Deze wijk heeft ideale ruimte om buiten te spelen en een trapveldje bij ons voor de deur. Het is een ideale eengezinswoning.” Fred: „Met de komst van het NS-station is de veiligheid wel anders geworden. Voorheen deden we niet alle deuren op slot, maar mensen hier in de buurt hadden wel eens bezoek in de schuur dus de deuren moesten afgesloten.” „De ligging van deze wijk is ideaal. Het station is om de hoek, de studerende kinderen zaten zo in Amsterdam of Leiden. Wij kunnen alles op de fiets doen.” Al bijna 50 jaar hangt een plattegrond van de wijk in de gang. „In het begin belden mensen aan omdat ze een adres niet konden vinden. Dan konden wij het aanwijzen.”