Het dorp Rijsenhout // Een bloemlezing
- Sectie
- Wonen
- Rijsenhout
Al decennialang zijn bewoners en overheden verwikkeld in een opeenstapeling van procedurele tegenstrijdigheden in de ontwikkeling en leefbaarheid van het dorp Rijsenhout. Rijsenhout is een dorpje aan de oostrand van Haarlemmermeer met een weids uitzicht op de Westeinderplassen en het Groene Hart. Het voormalige kassenbouwgebied wordt beheerst door de nabijheid van Schiphol. De ontwikkeling van het dorp is bevroren; oude vervallen kassen worden niet geherstructureerd en de benodigde kwaliteitsimpulsen voor het dorp komen niet van de grond.
Deze bloemlezing is tot stand gekomen door gesprekken met diverse betrokkenen uit het dorp en geeft inzicht in hoe de wereld van beleidsmakers en beleidsgebruikers soms haaks op elkaar staan. Een weergave van waarnemingen en werkelijkheden verspreid over een groot aantal jaren.
De urgentie van leefbaarheid
De urgentie voor ontwikkelingen ten behoeve van de leefbaarheid van het dorp Rijsenhout is duidelijk zichtbaar voor iedereen. Oude vervallen kassen liggen versnipperd tussen de bestaande woningen in het dorp. Deze plekken worden door bewoners als ideale locaties gezien om starters- en seniorenwoningen te bouwen. Zo kan het voorzieningenniveau worden behouden en het verenigingsleven in stand worden gehouden. Bewoners zijn al tientallen jaren bezig dit voor elkaar te krijgen, maar lopen voornamelijk vast op wet- en regelgeving.
"Een ruimtelijk ontwikkelingsproces is ingewikkeld: iedereen handelt met de beste bedoelingen en toch ontstaat er onvrede en wederzijds onbegrip"
Zo maakt het Rijk woningbouw nabij Schiphol praktisch onmogelijk. Doordat Rijsenhout binnen de strengste zone van het Luchthaven Indelingsbesluit valt, mogen er onder strikte voorwaarden maximaal 24 woningen gebouwd worden. Daarnaast is er nog de onzekerheid over de ontwikkeling van Schiphol. Om eventuele groei planologisch niet onmogelijk te maken, heeft het Rijk het gebied naast Rijsenhout gereserveerd voor de parallelle Kaagbaan. Bovendien zijn de oude karkassen bestemd als ‘Agrarisch gebied’, en daarmee automatisch ‘buitenstedelijk gebied’. In Rijsenhout wordt dit buitenstedelijke gebied echter omringt door het dorp, maar de provincie verbiedt woningbouw in buitenstedelijke gebieden. Functiewijziging kan alleen met zwaarwegende argumenten en een goed onderbouwd plan door de gemeente worden aangevraagd. De gemeente en bewoners zijn op elkaar aangewezen.
"Rijsenhout is een dorp dat wordt gekenmerkt door een grote groep actieve bewoners"
Dorp uit de jaren '50
Rijsenhout ontstond in de jaren ’50 als opvanglocatie voor de bewoners van de nabijgelegen dorpjes Rijk, Rozenburg en Oude Meer. Deze dorpen moesten destijds plaatsmaken voor de uitbreiding van Schiphol. De (nieuwe) bewoners bedachten zelf de naam voor het nieuw te stichten dorp: Rijsenhout. Een verwijzing naar het door rijshout overwoekerde eilandje Rijschenhout, dat voor de drooglegging van het voormalige Haarlemmermeer op deze plek te vinden was. Dit initiatiefrijke karakter van de stichters van het dorp is nog steeds kenmerkend voor de inwoners van het dorp, dat anno 2020 nog steeds bestaat uit een grote groep actieve bewoners.
Kort na de stichting van Rijsenhout kent het dorp haar bloeiperiode. In tien jaar tijd groeit Rijsenhout uit tot een dorp van 4000 inwoners. Het dorp wordt van oudsher gedomineerd door tuinders, als overloopgebied van Aalsmeer, waar vrijwel geen ruimte meer was voor nieuwe kwekerijen. De arbeidsintensieve, kleinschalige glastuinbouw op individuele percelen, voorzag de nabijgelegen bloemenveiling van Aalsmeer van bloemen en planten. Toen de glastuinbouwindustrie een efficiëntieslag doormaakte, was deze kleinschalige vorm niet meer rendabel. Bedrijven gingen failliet, verkasten naar grootschalige complexen buiten het dorp, of verhuisden naar het buitenland. De kassen die versnipperd door het dorp lagen bleven verwaarloosd achter. En met name vanwege het Luchthavenindelingbesluit zaten de eigenaren met 'waardeloze' opstallen.
Draagvlak door samenwerking
Eind jaren ’00 vormden de 'karkassen' – naast de actualisatieplicht van het bestemmingsplan – de aanleiding voor een nieuwe ruimtelijke visie op Rijsenhout. Geheel volgens richtlijnen voor participatie in die periode, werkte de gemeente in nauwe samenwerking met de Dorpsraad Rijsenhout aan het Ruimtelijk Kader Rijsenhout. De Dorpsraad maakte gebruik van een klankbordgroep om het draagvlak voor plannen en ideeën te toetsen. Op die manier dacht de klankbordgroep mee over het kader, volgde zij het project op de voet en deelde waar nodig kennis en inzichten. Na het afronden van het Ruimtelijk Kader Rijsenhout is de klankbordgroep als aparte entiteit doorgegaan als Regiegroep Rijsenhout. De Regiegroep zet zich tot op de dag van vandaag proactief in voor de ontwikkeling van Rijsenhout, met het doel de leefbaarheid van het dorp in stand te houden en waar nodig te verbeteren.
De Poldertuin centraal in het dorp als groene verbinding
Het Ruimtelijk Kader Rijsenhout bestaat uit acht speerpunten voor de toekomst van het dorp. Deze gingen vooral over het behoud van identiteit, het in standhouden van de leefbaarheid en de transformatie van de vervallen kassen. Zo was de Poldertuin onderdeel van de plannen voor het door Riek Bakker ontworpen Park21. Het zou de groene verbinding tussen het Groene Hart en Park 21 worden en tevens ter compensatie voor de grootschalige glastuinbouwontwikkeling in het PrimAviera gebied. Een nieuwe toegangsweg was integraal onderdeel van deze groene entree. De nieuwe weg moest de te volle en smalle Aalsmeerderweg en Ringdijk ontlasten van vrachtverkeer.
In 2015 werd er een (beleidsmatig) vervolg gegeven aan dit Kader; de Ruimtelijk Economische Visie moest concreet invulling gegeven aan de acht geformuleerde speerpunten.
Grootschalige kassen in plaats van een park
Begin 2016 krijgen de Dorpsraad Rijsenhout en Regiegroep Rijsenhout bericht van de wethouders Duurzaamheid en Economische Zaken dat tomatenkweker Schenkeveld 40.000m2 glastuinbouw gaat ontwikkelen aan de rand van het dorp op de plek van de toekomstige 'Poldertuin'. Hoewel Rijsenhout onderdeel uitmaakt van het gebied waar grootschalige glastuinbouw ontwikkeld wordt, zet deze aankondiging abrupt een streep door de afspraken die zijn vastgelegd in het Ruimtelijk Kader Rijsenhout. De komst van een tomatenkweker aan de rand van het dorp is niet het probleem, maar de manier waarop en de voorgestelde locatie des te meer.
De Rijsenhouters zijn nooit betrokken geweest bij deze ingrijpende wijziging en is er eenzijdig besloten voor een andere bestemming. De gemeente erkent na alle tumult, dat deze gang van zaken niet de schoonheidsprijs verdient en stelt voor een Manifest op te stellen. Dit Manifest moet de leidraad vormen voor investeringen in het dorp, om het verdwenen park op een constructieve en waardevolle manier te compenseren. De Dorpsraad en Regiegroep leggen hiervoor twee weken later gezamenlijk een voorstel voor op tafel.
"Het ontbreken van een definitie en verkeerd afgestemde verwachtingen vormen ingrediënten voor miscommunicatie en emoties als teleurstelling en boosheid."
Vier maanden later vindt er een gesprek plaats tussen de wethouders en de Dorpsraad. Kort voordat dit gesprek plaatsvindt, ontvangt de Dorpsraad het Manifest. Het document dat bedoeld was als kapstok voor ontwikkeling, begint met een ontsnappingsclausule. Hierdoor lijkt het Manifest voor de bewoners eerder op een juridisch kader. Het document staat vol met eisen en belangen van de Gemeente en het Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland (SGN). Voor Rijsenhout betekent dit dat de input van de Dorpsraad en Regiegroep amper terug te vinden is in het Manifest en wekt daardoor vooral woede en argwaan op bij de Rijsenhouters, vooral doordat participatie juist een van de uitgangspunten was van het in 2017 opgestelde beleid voor een participatieve lokale democratie.
In september 2016 volgt een gesprek tussen Dorpsraad en Regiegroep Rijsenhout, de gemeente en SGN om het Manifest te bespreken. De gemeente geeft aan dat het Manifest een standaard juridische overeenkomst is. Het is ‘take it or leave it’. Regiegroep en Dorpsraad geven aan dat de leefbaarheidsdoelen en de benodigde financiële onderbouwing ontbreekt in het Manifest. Rijsenhout besluit om het manifest niet te ondertekenen; het dorp wil inhoudelijke afspraken maken – comform het Ruimtelijk Kader Rijsenhout – en die juridisch kloppend vastleggen.
SGN belooft een week later met een (financieel) voorstel te komen. Een week later komt dat voorstel er, maar alleen in vertrouwelijke vorm aan de Dorpsraad. Het lijkt erop dat SGN de Regiegroep buitenspel wil zetten. Ook de gemeente stuurt aan op een overleg zonder Regiegroep. Het is voor Rijsenhout aanleiding om te spreken van een vertrouwenscrisis: er is onvoldoende basis om verder in gesprek te gaan met gemeente en SGN. Er volgt contact met de wethouder Duurzaamheid waarin hij aangeeft dat Schenkeveld niet gebouwd kan worden als er bezwaar wordt ingediend bij de rechter. De Dorpsraad besluit geen bezwaar te maken. Immers, ze hebben geen probleem met de ondernemer, maar met de handelswijze van de gemeente en SGN.
Daarentegen besluit de Regiegroep wel bezwaar te maken bij de rechter. De rechter vraagt de Regiegroep, de gemeente Haarlemmermeer en de tomatenkweker om een mediationtraject te starten. Het resultaat van het mediationtraject is de oprichting van de Stichting Leefbaarheid Rijsenhout 2030. De stichting beheert een fonds van 1 miljoen euro, een bedrag dat door de gemeente, SGN en de tomatenkwekerij wordt ingebracht. Bewoners kunnen aanvragen indienen voor initiatieven die blijvend bijdragen aan de leefbaarheid van Rijsenhout. Opvallend; Schenkeveld wordt in de bezwaarperiode gewoon ontwikkeld.
"Niemand heeft negatieve bedoelingen en toch ontstaan negatieve gevoelens. Het gaat om het afstemmen van wederzijdse verwachtingen."
Fort bij Aalsmeer
In december 2016 wordt door de gebruikers van het fort via de afdeling Vastgoed vernomen dat er verbouwingsplannen zijn voor het Fort bij Aalsmeer. Het plan van de gemeente is om het gebouw in 2017 helemaal leeg te maken, zodat ze het casco kan renoveren. Na de renovatie is het de bedoeling dat er middels een openbare aanbesteding een partner wordt gezocht voor de exploitatie. In het voorjaar van 2017 presenteert de gemeenteraad een profielschets van de gewenste activiteiten. De plannen van de wethouder Cultuur en de gemeenteraad vallen rauw op het dak van de huidige gebruikers van het fort: het Crashmuseum. Zij zijn niet op de hoogte gesteld van de plannen, laat staan betrokken.
Begin 2017 komt de wethouder Cultuur naar Rijsenhout om over de toekomst van het Fort te praten. Hij geeft aan dat er nog geen duidelijkheid is over de invulling van het Fort, maar vanwege subsidies van de provincie Noord-Holland moet er in ieder geval begonnen worden met de verbouwing. Als onderdeel van de verbouwing wordt de nabijgelegen Fortwoning, die dienstdeed als beheerderswoning voor de fortboerderij, gesloopt.
Omdat het museum twee jaar later nog steeds geen geschikte locatie heeft gevonden en de nieuwe gemeenteraad het Fort bij uitstek een plek vindt voor het Crashmuseum, worden de oude plannen niet doorgezet. De kavel waar ooit het Forthuis stond ligt intussen al twee jaar braak en wordt gebruikt als gronddepot.
Transformatorstation
In Nederland is er de komende decennia een enorme behoefte aan stroom en de verdeling daarvan. Zeker in een polder die vol ligt met tientallen hectare kassen, datacenters en Schiphol. In maart 2017 wordt een stuk grond naast het inmiddels verrezen kassencomplex aangewezen als locatie voor een transformatorstation van 4,5 hectare groot. Negen voetbalvelden gevuld met brommende machines, hekken, hoogspanningsmasten, kabels en veiligheidsbordjes.
Over de komst van het transformatorstation stuurde de gemeente informatie rond aan de bewoners en organiseerde een bijeenkomst in het gemeentehuis. Hoewel de gemeente die avond benadrukt dat er nog geen besluit is genomen, worden de eerste voorbereidingen voor het bouwen van het transformatorstation al getroffen. Zo worden er al hagen weggehaald, sleuven gegraven voor bekabeling en wordt er gesondeerd.
Het dorp ging in nauwe samenwerking met bewonerscollectief Rijsenhout Zegt Nee en de Dorpsraad flink in verzet. En met succes. In 2019 besloten Tennet, Liander en de gemeente – mede onder druk van de gemeenteraad - een andere locatie te zoeken. De onhandige samenloop van omstandigheden leek erg op de Schenkeveldaffaire, waarmee de Dorpsraad op dat moment ook nog drukdoende was.
Stichting Leefomgeving Schiphol
In 2008 is Stichting Leefomgeving Schiphol opgericht als onafhankelijke stichting, om de leefomgeving van de luchthavenregio gefaseerd te verbeteren. In 2017 zijn er verkennende gesprekken gevoerd met gebieden die volgens SLS een investering in de leefbaarheid verdienen, waaronder Rijsenhout. Tijdens die gesprekken is gekeken naar projecten in Rijsenhout waar een 'maatschappelijke plus' gerealiseerd kan worden. Daaruit zijn twee projecten naar voren gekomen, de vernieuwing van de voetbalvereniging en renovatie van Dorpshuis de Reede.
Sportpark Rijsenhout
Het particuliere initiatief van een nieuwe kantine voor de voetbalvereniging, paste op zichzelf niet bij het beleid van SLS. De initiatiefnemers zijn toen gaan zoeken naar een grotere maatschappelijke impact van het plan en breder draagvlak. Dit resulteerde in een ambitieus plan van een Sportpark, waarbij grondruil met de gemeente en wijzigingen van bestemmingsplannen door de gemeente onderdeel waren. Toen is er een constructie voorgelegd aan de gemeente, waarbij zij als medefinancier en facilitator zou optreden. Het lukte de gemeente niet om toezeggingen te doen op het gebied van medewerking vanwege de complexiteit van het project binnen haar eigen planning. De initiatiefnemers en SLS kijken nu of er in afgeslankte vorm alsnog een sportpark ontwikkeld kan worden.
Dorpshuis De Reede
Het dorpshuis wordt intensief gebruikt door verschillende verenigingen, zoals het toneelgezelschap en de koersbalvereniging. Maar ook veelvuldig voor vergaderingen, evenementen en thema-avonden. Nu het gebouw bijna 50 jaar oud is, is het tijd voor een opknapbeurt. Het trekkerschap hiervoor ligt bij de gemeente. Daarover worden momenteel gesprekken gevoerd tussen de gemeente, de verenigingen en SLS, om de meest optimale invulling te geven aan een duurzaam Dorpshuis.
"Niemand ontwerpt of wil rommel, toch ontstaat het"
PFOS-grond
Begin 2018 stonden er vrachtwagens vol met grond voor de poort van een terrein aan de rand van Rijsenhout. Er was veel onduidelijkheid over wat die vrachtwagens kwamen doen. Rijsenhout ging op zoek naar antwoorden.
Het bleek om grond te gaan die afkomstig is van Schiphol-Oost. Daar kwam begin 2017 vervuiling aan het licht tijdens de aanleg van de Hoogwaardig Openbaar Vervoer lijn (HOV-lijn). De vervuiling is veroorzaakt door een incident met sprinklerinstallaties in een KLM-hangar. Toen deze installaties in 2008 zomaar afgingen, kwam er een grote hoeveelheid met PFOS vervuild water vrij. Het vrijgekomen water werd opgevangen in bassins maar bleken lek. Hierdoor raakte de grond en het grondwater rondom de bassins vervuild.
Maar wat te doen met PFOS-vervuilde gronden, wanneer landelijk beleid ontbreekt? Er moest door de gemeente beleid worden ontwikkeld voor de omgang met en vervoer van met PFOS vervuilde grond. In oktober 2017 stuurde B&W een brief aan de raad met de nieuwe beleidsregels: PFOS-vervuilde gronden mogen alleen binnen de eigen gemeente gedeponeerd worden op gronden waar de grond sterker verontreinigd is dan de te deponeren gronden.
Totdat de gemeente in het voorjaar van 2018 met vervuilde grond voor de poort stond, was hierover niets bekend. Bewoners kregen er lucht van en stelden vragen. In allerijl werd er een informatieavond georganiseerd waar vragen gesteld konden worden. Het leidde tot vragen in de raad en uiteindelijk in de Tweede Kamer: 'het kan niet de bedoeling zijn dat vervuilde grond niet onder een buslijn kan liggen, maar wel naast een woonwijk'. Ondertussen ging het vervoeren van de gifgronden gewoon door. Immers, het beleid biedt ruimte om de gronden te vervoeren. Daarnaast zouden enkele metingen uitwijzen dat het slechts om ‘lichte’ vervuiling zou gaan. Opmerkelijk, want in 2011 werd de vervuiling van de grond rondom de bassins nog ‘zeer ernstig’ genoemd en sanering ‘noodzakelijk’. Alleen kwamen Hoogheemraadschap Rijnland en KLM er niet uit wie de sanering van 30 tot 40 miljoen moest betalen.
"Door de inzet van verbeeldings- en ontwerpkracht worden complexe opgaves en verhoudingen inzichtelijk."
Podium voor Architectuur
Vanaf 2017 programmeert Podium actief op Rijsenhout en is er begonnen met het verbinden van en kennismaken met stakeholders en de verbeelding van de opgaves, kansen en dilemma’s. In Rijsenhout staat de leefbaarheid al geruime tijd onder druk, waarbij wederzijds onbegrip en wantrouwen bijdragen aan de impasse. Door de inzet van verbeeldings- en ontwerpkracht worden complexe opgaves en verhoudingen in- en overzichtelijk en ontstaat de mogelijkheid opgaves integraal te benaderen.
Verkenning van de mogelijkheden
Kan Rijsenhout een voorloper worden op het gebied van experiment met nieuwe innovatieve bedrijvigheid, nieuwe (jonge) inwoners en nieuwe manieren van bouwen en wonen in een betere luchthavenregio? Die vraag stond centraal tijdens de verkenningen in Rijsenhout. Tijdens verschillende expertsessies werd getracht antwoorden op deze vraag te vinden. Zo werd tijdens Urban Lab 1: Rijsenhout door het gebied gefietst onder leiding van de Regiegroep met een groep bewoners, ontwerpers, beleidsmakers, procesmanagers en ondernemers langs de Westeinderplas en het achterliggende woon- en kassengebied.
Het bleek een ruimtelijk avontuur met onverwachte uitzichten, inzichten, kwaliteiten en restanten uit een verleden die om opruiming en herinterpretatie vroegen. In de workshops en dialogen werden de kansen benoemd en vervolgens verbeeld door drie bureaus: Bureau SLA, Atelier Loos van Vliet en Studio Jeroen van Mechelen.
De kansen in Rijsenhout concentreren zich rond wonen en circulariteit in recreatie en farming, maar hoe ziet dat er dan uit? Tijdens Urban Lab 2: Destination Rijsenhout werd ingezoomd om nieuwe woonvormen en circulaire landschappen, waarin smart farming en recreatie centraal staan. Bij de expertmeeting in een leegstaande loods werd door deelnemers toegewerkt naar het maken van voorstellen voor tiny housing en geluidadaptiviteit. Ook deze dag werkten deelnemers aan verbeeldingen van een circulair landschap, om zo concrete stappen te kunnen maken.
Verbeelding als middel
Met een fotografiewedstrijd riep Podium amateurfotografen op om invulling te geven aan de Rijsenhoutse problematiek. De uitkomsten van de fotografiewedstrijd werden gedeeld met een expositie in de karkassen van oude kassen en werd geopend tijdens de Dag van de Architectuur 2018. Een minifestival in Rijsenhout, om aan een breed publiek te laten zien dat Rijsenhout de meest kansrijke locatie in Haarlemmermeer is om vanuit circulariteit wonen, werken, recreëren, nieuwe bedrijvigheid en voedselproductie te koppelen. Schiphol CCO André van de Berg opende het minifestival onder overscherende vliegtuigen. De Wethouder Duurzaamheid opende de fotografie expositie onder de karkassen van leegstaande kassen.
De kansrijke locatie in de polder is tegelijkertijd onderbelicht gebied binnen de context van de MRA. Tijdens de sessie Pakhuis in de Polder werden deelnemers vanaf Pakhuis de Zwijger per bus naar Rijsenhout vervoerd. Het toonde een van de kernopgaven, namelijk onbereikbaarheid versus mobiliteit rond de luchthaven. Verstedelijkingsvraagstukken in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) hebben namelijk niet alleen betrekking op hoog stedelijke binnenstadproblematiek, maar ook op 'landelijk' gelegen kleine kernen.
Regiodeal Ministerie LNV
In een kort intensief traject met consultatieve sessies werden interne en externe obstakels besproken en verkend: ‘welke stappen zijn op korte termijn haalbaar en wenselijk?’ Bijvoorbeeld een verkenning naar kleinschalig bouwen, experimenteel, off-grid en circulair. De opbrengst van de overleggen is verwerkt tot een Regio Deal met tien pijlers voor integrale ontwikkeling met commitment van Schiphol Group, gemeente Haarlemmermeer en ruim 20 bedrijven en non-profit instellingen. In het voorstel stond een plan om samen met landelijke en regionale overheden en bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties een experiment in Rijsenhout te starten, door belemmeringen in wet- en regelgeving op te heffen en waar nodig financieel en ambtelijk te ondersteunen.
Excursie experimenteel- en kleinschalig bouwen
Op woensdag 21 november 2018 organiseerde Podium een excursie naar ‘Minitopia’ in Den Bosch. De voormalige milieustraat is voor de komende vijf jaar getransformeerd tot een tijdelijke circulaire woonwijk. Het is de gemeente Den Bosch, woningcorporatie Zayaz en de initiatiefnemers gelukt om binnen een half jaar deze bijzondere en op het eerste gezicht ongeschikte locatie te transformeren naar een locatie waar tijdelijk wordt gewoond.
Geluidadaptief bouwen
Hoe kan geluidadaptief bouwen circulair worden gerealiseerd en tegelijkertijd bijdragen aan een goede leefomgeving en microklimaat? Met een workshop in voormalig Hoeve de Vogel, nu C-Beta vond de aftrap plaats. Aan deze sessie werd vervolg gegeven Tijdens WeMakeTheCity 2019 op het Marineterrein in Amsterdam, tijdens een workshop met bewoners, specialisten en beleidsmakers.
“Het kan niet zo zijn dat een bloeiende dorpsgemeenschap als Rijsenhout langzaam doodbloedt.”
Bestuurders op bezoek in Rijsenhout
Ook bij verschillende bestuurders blijft Rijsenhout niet onopgemerkt. In aanloop naar de provinciale statenverkiezing kwam Adnan Tekin op uitnodiging van de Dorpsraad en Regiegroep naar Rijsenhout.
Ook Joke Geldhof (gedeputeerde Wonen) kwam langs in 2019 in Rijsenhout voorafgaand aan de provinciale statenverkiezingen. Tijdens haar bezoek ging het vooral over de vraag ‘welke gebieden zijn Bestaand Stedelijk Gebied (BSG) en wat valt daarbuiten?’ Die vraag is van belang, omdat zodra een gebied BSG is, de gemeente aan zet is met het maken van een bestemmingsplan. Maar als een gebied nog geen BSG is, heeft een gemeente geen mandaat. Een gebied onderdeel maken van het BSG mag alleen een provincie doen. Geldhof riep de gemeente tijdens haar bezoek op om in afstemming met de provincie te onderbouwen welke gebieden aangewezen kunnen worden voor woningbouw. Inmiddels is deze oproep bekrachtigd middels een brief van de Commissaris van de Koning. Vervolgens kunnen gemeente en provincie gezamenlijk optrekken naar Den Haag om de nieuwbouwplannen van de grond te krijgen.
In juli 2019 komt minister Kajsa Ollongren naar Rijsenhout. De minister van wonen is zeer enthousiast over de kansrijkheid van woningbouw in Rijsenhout. Uiteindelijk volgt ook Schiphol Group CEO Dick Benschop met een bezoek aan Rijsenhout.
Hoe nu verder?
De komst van het nieuwe college en gemeenteraad, de tomeloze inzet van de Dorpsraad, Regiegroep, diverse actiegroepen en activiteiten van Podium lijkt vruchten af te werpen. Zo benoemt de gemeente in een woningbouwnota de ambitie om 400 woningen in Rijsenhout te ontwikkelen. Met die nota is een eerste stap gezet om de druk richting de provincie en het rijk op te voeren. De gemeente spant zelfs een rechtszaak aan tegen minister Cora van Nieuwenhuizen om woningbouw in Rijsenhout mogelijk te maken. Ook laat de wethouder (Luchthavenzaken en woningbouw) zich positief uit over de kansrijkheid te experimenteren met geluidadaptieve woningen in Rijsenhout. Intussen heeft de Regiegroep het leefbaarheidsfonds gebruikt om een stedenbouwkundig bureau en een procesregisseur aan te stellen.
Het lijkt erop dat alle ingrediënten om te bouwen aan een duurzaam en leefbaar Rijsenhout aanwezig zijn: groeiend draagvlak bij verschillende overheidslagen; gecommitteerde experts op het gebied van ondernemen, duurzaamheid, geluidadaptatie en stedenbouw; bewoners die willen investeren en tal van ideeën hebben. Toch worden meerdere bewonersinitiatieven niet gehonoreerd.
Patstelling
Anno 2020 is er nog steeds sprake van een patstelling. Alle plannen en goede voornemens ten spijt, bevindt het dorp zich nog steeds op hetzelfde punt als waar het 20 jaar geleden stond tijdens de opstelling van het Ruimtelijk Kader Rijsenhout. Tegelijkertijd lijken omliggende dorpen vol in ontwikkeling zijn, zoals het naastgelegen Aalsmeer.
Regelgeving lijkt belangrijker te zijn dan logica en leefbaarheid. Maar regels zijn geen natuurwetten. Wet- en regelgeving wordt bedacht, geschreven en in stand gehouden door instituties. Het lot van Rijsenhout lijkt daarmee beslecht. De onduidelijkheid waar de inwoners van Rijsenhout dagelijks mee te maken krijgen, maakt dat het voor hen gissen blijft naar de redenen achter de besluiten, de belemmeringen en de onduidelijkheid. De bewoners willen slechts een beter dorp, waarom kan dat dan niet?
Het zou voor Rijsenhout goed zijn om duidelijkheid te krijgen over waarom het dorp – als enige dorp in de groeiregio MRA - zich al 20 jaar lang niet ontwikkelt. Is het de Rijksreservering voor de parallelle Kaagbaan die het dorp in haar greep houdt? Is er een onontwarbare kluwen wet- en regelgeving ontstaan die slechts door juristen te ontwarren is?
Experimenteerzone
In een even kansrijk als complex gebied kan het benoemen van een experimenteerzone met een eigen spelregelkaart voor een bepaalde periode een oplossing zijn. Verkennende ontwerpstudies zijn beschikbaar, evenals voorstellen gericht op leefbaarheid, sociale cohesie, experiment en innovatie. In die experimenteerzone mogen alle overheidslagen kaders stellen als domein voor rechtvaardigheid. Binnen dat kader kunnen de initiatieven van bewoners en ondernemers slim samenwerken om tot een wederzijds voordeel te komen: ‘Is dit wat we bedoelen?’. Het experiment zou daarmee de intelligentie van alle partijen en betrokkenen benutten, de overheden, Schiphol en de bewoners, ofwel: collectieve intelligentie & ontwerp als input voor een betere luchthavenregio.
Dossier Rijsenhout is een levend dossier. Zo wordt het dossier periodiek aangevuld met profielschetsen van direct betrokkenen, maar is het voor betrokkenen tevens mogelijk om te reageren en het dossier aan te vullen wanneer men zich niet herkent, of gehoord voelt.
